سخنی با والدین کودکان دیابتی
اگر شما کودک مبتلا به دیابت دارید باید بدانید که دیابت بیماری است که تمامی جنبه های زندگی شما را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. در واقع دیابت فرزند شما اتفاق مهمی است که برخورد صحیحی را از جانب تمامی اعضای خانواده می طلبد و همه آنها باید خود را با وضعیت جدید وفق دهند.
نکته اساسی در مورد دیابت فرزند شما این است که هرگونه تلقی و برداشت وی نسبت به دیابت بستگی به نحوه ادراک شما نسبت به این موضوع و طرز رفتارتان دارد. بنابراین شرط اول در درمان موفق دیابت این است که بدون هیچگونه ناراحتی و اضطراب، دیابت فرزند خود را به عنوان یک حقیقت بپذیرید. این پذیرش سبب می شود تا برای انجام وظایف بعدی که بر دوش شماست آمادگی و انگیزه لازم را پیدا نمایید. در عین حال به فرزندتان کمک کنید تا با کمترین میزان استرس، دیابت خود را بپذیرد. صحبت کردن با دیگر والدینی که وضعیت مشابهی دارند و استفاده از تجربیات آنها در این زمینه بسیار کمک کننده است.
اولین جلسه کارگاه ویژه کودکان دیابتی ( ویژه سنین ۷ تا ۱۱ سال)
قدم بعدی شما آگاهی از اصول کنترل دیابت کودکان است زیرا باید تا زمانی که فرزندتان توانایی لازم در انجام وظایف مربوط به دیابت خود مثل تزریق انسولین را به دست نیاورده است، به جای وی این وظایف را بر عهده بگیرید. بنابراین لازم است تا با شرکت در کلاسهای آموزشی دیابت مهارتهای زیر را بدست آورید:
۱- روش و زمان صحیح انجام آزمایش قندخون با استفاده از دستگاه گلوکومتر
۲- روش صحیح تزریق انسولین و تغییر مقدار آن براساس نوع و مقدار غذا و میزان فعالیت
۳- اصول تغذیه صحیح در دیابت
۴- علایم و نحوه درمان هیپوگلیسمی ( افت قندخون) مخصوصا تزریق آمپول گلوکاگون
۵- علایم قندخون بالا و نحوه انجام آزمایش کتون ادرار
۶- روشهای کنترل دیابت درهنگام بیماری
اگر فرزند شما در سنین پایین مبتلا به دیابت شده است این نکته را همیشه به خاطر بسپارید که وی در درجه اول یک کودک است و ابتلای وی به دیابت دردرجه دوم اهمیت قرار دارد. بنابراین کودک نیز همانند تمام کودکان دیگر نیازمند رشد اجتماعی و عاطفی است. شما باید به نیازها و خواسته های طبیعی وی احترام بگذارید و تا حد امکان در رفع آنها بکوشید.
به عنوان مثال روشهای جدید درمان دیابت این امکان را به فرزند شما می دهند که مانند بقیه بچه ها به صرف غذای مورد علاقه اش بپردازد. در زندگی همه ما زمان هایی وجود دارد که میل به غذا نداریم و یا اشتهای ما به غذای بیشتر است. بنابراین به فرزند خود اجازه دهید تا این احساس را در خود تجربه کند که می تواند یک زندگی طبیعی و لذت بخش داشته باشد.
والدین آرام، بردبار ، با گذشت، آسان گیر ، واقع گرا، علاقه مند و مطلع از روشهای صحیح برخورد با یک کودک دیابتی نقش بسیار مهمی در افزایش اعتماد به نفس و بلوغ عاطفی- اجتماعی فرزند خود برعهده دارند. این والدین به فرزند خود اجازه می دهند تا مطابق با سن خود، وظایف مربوط به دیابت را انجام دهد و مسئولیت آنها را نیز خود برعهده بگیرد. این امر باعث می شود تا وی احساس کند که می تواند تا حد زیادی از عهده حل مشکلاتش برآید و در نتیجه اعتماد به نفس زیادی پیدا خواهد کرد. البته حمایت عاطفی شما باید همیشه همراه با وی باشد و در مواقع بروز مشکلات به کمک او بیاید.
بخاطر داشته باشید که فرزند شما تنها در صورتی بطور فعال برنامه های کنترل دیابت از جمله آزمایش قندخون را اجرا می نماید که هیچگونه اجباری از جانب شما یا دیگران احساس نکند. تا فرزند شما خود به این نتیجه نرسد که این برنامه ها واقعا برای وی مفید می باشند، هرگونه فشاری از جانب شما برای اجرای برنامه نه تنها کمکی به وضعیت موجود نمی کند، بلکه آن رامشکل تر نیز خواهد ساخت و تنش های زیادی را در خانواده بوجود خواهد آورد.
والدین بیش از حد مضطرب، فرزندانی بیش از حد نگران و وابسته بوجود خواهند آورد. این والدین که تمام کارهای وابسته به دیابت فرزند خود را شخصا انجام می دهند باعث کاهش حس اعتماد به نفس وی که یکی از پایه های زندگی مستقل است خواهند شد.
والدینی که فرزند خود را بیش از حد آزاد می گذارند نیز بر این عقیده اند که مصرف سر وقت غذا و یا تزریق به موقع انسولین برای فرزندانشان بسیار مشکل است. در واقع این والدین در عین محبت فراوان به فرزند خود، اهمیت کمتری برای نظم و ترتیب در دیابت قائل هستند و این باعث می شود تا در آینده کودک نتواند از عهده حل مشکلات متعددی که با آنها روبه رو خواهد شد برآید.
در عوض والدین سخت گیر معتقدند که کنترل مطلوب خون حتی در سنین پایین باید از طریق بکارگیری یک روش کاملا منظم و سخت گیرانه صورت پذیرد. ولی در اینجا معایبی نیز وجود دارد. فرزند شما ممکن است از نتایج بالا یا پایین قندخون که در این سنین کاملا طبیعی است احساس گناه کند. بنابراین هیچ وقت نتایج آزمایش قندخون فرزندتان را با کلماتی مثل خوب یا بد تفسیر نکنید. بلکه فقط به بالا ، پایین و یا طبیعی بودن آن اشاره کنید و همچنین به خاطر داشته باشید که در حال حاضر حتی با بکارگیری روشهای جدید کنترل دیابت مثل تزریقات متعدد انسولین، امکان اینکه قندخون در تمام اوقات در حد طبیعی باشد وجود ندارد. فرزندان والدین سخت گیر در سنین بلوغ معمولا پرخاشگر خواهند شد.
فرزندان والدین بی تفاوت از طریق عدم رعایت رژیم غذایی و یا سرباز زدن از تزریق انسولین خود در صدد جلب توجه والدین بر می آیند. آنها به دلیل نبود نظم و انضباط در زندگی و نیز عدم حمایت و نظارت کافی از جانب والدین معمولا افسرده هستند.
همانطور که قبلا گفته شد نقش شما به عنوان پدر یا مادر یک فرزند دیابتی بتدریج با رشد فرزندتان تغییر خواهد کرد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد:
سنین قبل از مدرسه:
در این سنین تمامی وظایف مربوط به دیابت فرزندتان بر عهده شماست ولی باید بتدریج وی را با وظایف درگیر نمایید ( مثلا گرفتن یک نقطه از پوست برای تزریق انسولین و یا انتخاب یکی از انگشتان برای انجام آزمایش قندخون )
سنین دبستان:
در این سنین نیز قسمت عمده وظیفه کنترل دیابت فرزندتان برعهده شماست ولی باید بتدریج انجام آزمایشهای قندخون و نیز تزریق گهگاه انسولین را شروع نماید. معمولا در سن ۱۲ – ۱۰ سالگی اکثر بچه ها قادرند تا انسولین خود را تزریق کنند ولی شما باید مواظب باشید تا در مواقع فراموشی، انجام آن را به وی یادآوری نموده و یا تذکرات لازم را مثلا در مورد لزوم مصرف غذا قبل از انجام ورزش در مدرسه به او یادآوری نمایید.
در این سنین که معمولا فعالیت بدنی خارج از خانه ( معمولا در مدرسه ) همراه با دیگر بچه ها زیاد می شود، فرزند شما می تواند مقداری از مسئولیت تنظیم رژیم غذایی هنگام انجام ورزش ( یعنی خوردن غذای حاوی کربوئیدرات قبل از ورزش ) را بر عهده بگیرد. شرکت درکنترل شخصی دیابت در این سنین اعتماد به نفس فرزند شما را به نحو چشمگیری افزایش داده، وی را برای مقابله با مشکلات آینده آماده خواهد ساخت.
سنین نوجوانی:
اصولا برخورد با نوجوانان به علت مقثضیات این دوران از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار است مخصوصا اگر دیابت نیز به این پیچیدگی بیفزاید. بنابراین وظیفه سنگینی در این دوران برعهده شماست. از آنجایی که یکی از خصوصیات مهم این دوران احساس استقلال است، وظیفه شما تنها انجام نظارت غیر مستقیم و داشتن حمایت عاطفی از فرزندتان می باشد. شما باید در این سنین از اعمال هرگونه کنترل آمرانه و مستقیم نسبت به نحوه کنترل دیابت وی ( مثلا نوع تغذیه ) پرهیز نمایید و او را در انجام وظایف محوله آزاد بگذارید.
فرزند شما باید در این دوران پس از دیدن آموزشهای لازم، در تصمیم گیریهای مربوط به درمان دیابت خود بطور فعال شرکت نماید. همچنین از آنجایی که بیشتر اوقات خود را در بیرون از خانه و با دوستان خود می گذراند و دوست دارد که از هر نظر همانند آنها باشد، ممکن است دیگر مثل گذشته به کنترل دیابت خود ( مخصوصا رعایت رژیم غذایی ) اهمیت ندهد و یا حتی دیابت خود را فراموش نماید. افسردگی نیز در این سنین غیرشایع نیست زیرا فرزند شما در این دوران شدیدا حساس است. همچنین در این هنگام فرزند شما با عوارض دیابت آشنا خواهد شد و این امر ممکن است منجر به بروز یاس، نامیدی و عدم پیگیری جدی برنامه درمانی گردد.
در این موقع شما باید کاملا مراقب باشید تا وی احساس نکند که تمامی ناملایمات و استرسهای وی ناشی از دیابت او هستند. همچنین شما باید شرایط را به نحوی فراهم نمایید که فرزند شما اهمیت کنترل دقیق قندخون در پیشگیری از عوارض دیابت و داشتن یک زندگی شاداب و پرنشاط را بخوبی درک کند. مشاوره با یک روانشناس خانواده ، ملاقات با افراد دیابتی که زندگی فعال و موفقی دارند و انجام فعالیت ورزشی منظم همگی فرزند شما را در رسیدن به این هدف یاری می دهند.
اگر برخورد شما با دیابت فرزندتان کاملا اصولی باشد، او در مطرح کردن موضوع دیابت خود با دوستانش هیچگونه مشکلی نخواهد داشت. او نباید از گفتن این مسئله به دوستان خود که دارای رژیم غذایی است و انسولین تزریق می کند خجالت بکشد. گاهی اوقات این مسئله عواقب سوئی را هم در کوتاه مدت ( بالا رفتن قندخون ) و هم بلندمدت ( احساس افسردگی و گناه ) در پی خواهد داشت.
مثلا اگر طی یک گردش در بعدازظهر، دوستان وی او را به خوردن یک بستنی دعوت می کنند ، فرزند شما می تواند براحتی این مسئله را بیان کند که به علت بیماری دیابت، وی باید رژیم خاصی را رعایت کند و توضیح دهد که در این رژیم ، مصرف مواد غذایی باید کاملا حساب شده و طبق برنامه مشخصی باشد و اینکه او می تواند هنگام نهار یا شام با تنظیم انسولین و مقدار غذای خود از بستنی نیز استفاده نماید. البته در عین حال از دوستان هم بخاطردعوتشان تشکر و قدردانی می نماید. بدین ترتیب وی هم بخوبی از عهده کنترل دیابت خود برآمده و هم اوقات خوشی را با دوستان خود گذرانده است.
هنگامی که فرزند شما به یک مهمانی با حضور دستان دعوت شده است، مراجعه به پزشک و متخصص تغذیه قبل از مهمانی و گرفتن راهنمایی های لازم در خصوص تنظیم مقدار انسولین بر اساس نوع و مقدار غذا و نیز انتخاب مناسب غذاها نقش بسیار موثری در کنترل مطلوب دیابت برعهده دارد و در عین حال فرزند شما نیز از موقعیتها و ارتباطات اجتماعی پیش روی خود لذت بیشتری خواهد برد.
صرف نظر از اینکه فرزند شما در چه سنی قرار دارد شما باید مدیر و کارکنان مدرسه و مخصوصا معلمان را از دیابت وی آگاه نمایید. همچنین ضروری است تا این افراد با اصول بنیادی دیابت و مراقبت از آن آشنایی داشته باشند.
آنها باید بدانند که دیابت در اثر عدم توانایی لوزالمعده در ترشح انسولین بوجود می آید و درمان آن شامل تزریقات روزانه انسولین و رعایت رژیم غذایی است. آگاهی دادن به مسئولان مدرسه در مورد چگونگی شناخت و درمان صحیح حملات افت قندخون از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. همچنین شما باید این نکته را برای آنها تشریح نمایید که فرزند شما می تواند در تمامی فعالیتهای مدرسه شرکت کند و نباید با وی رفتاری متفاوت از دیگر شاگردان داشت. برگزاری جلسات متعدد گفتگو و همکاری و ارتباط متقابل بین شما و مسئولین مدرسه نقش بسیار مهمی در کمک به فرزند شما در داشتن یک تجربه موفق در زندگی اجتماعی او در مدرسه بر عهده خواهد داشت.
مسئولان مدرسه خصوصا معلمان فرزند شما باید از زمانهایی که در آن احتمال بروز افت قندخون بیشتر می باشد ( یعنی قبل از نهار و بعد از ورزش) اطلاع دقیق داشته باشند و بتوانند در صورت مشاهده علایم افت قندخون بسرعت اقدامات لازم را انجام دهند. در این موقع معمولا لازم است تا شما از قبل مواد غذایی لازم جهت درمان افت قندخون را به مقدار لازم در اختیار مسئولان قرار داده باشید.
در صورتیکه فرزندتان در طول زمان حضور در مدرسه نیازمند انجام آزمایش قندخون و یا تزریق انسولین است شما باید از قبل در این زمینه با مدیر مدرسه صحبت کرده، وسائل لازم برای این منظور را در اختیار وی بگذارید. وجود اتاقی که فرزند شما بتواند در آن براحتی و بدون مزاحمت به تزریق انسولین و یا آزمایش قندخون خود بپردازد بسیار مهم است.